جزوه حقوق مدنی ۴

فرمت : pdf + Word

تعداد صفحات : ۸۸(pdf) + 145(word)

پوشش کامل مطالب درس

مناسب برای دانشجویان تمامی دانشگاهها و داوطلبان آزمون وکالت، قضاوت، سردفتری، ارشد و دکتری و…

بخشی از مطالب جزوه :

مسؤولیت مدنی (به معنای عام): الزامی برایکه هر شخص وجود دارد رعایت یکسری قوانین و مقررات است و بر این اساس اگر هرکس به دیگری ضرری وارد کند بایستی آن را جبران نماید که در فقه از آن به قاعده ((لا ضَرَرَ ولا ضرارَ فی الاسلام)) تعبیر شده است. این قاعده بدین معنا است که در اسلام هیچ گونه ضرری توجیه نشده است. در مادۀ ١ قانون مسؤولیت مدنی، موضوع بدین شیوه بیان شده است که هر کس عمداً یا در نتیجۀ بی احتی اطی و به طور کلی در اثر تقصیر، لطمه ای که موجب ضرر مادی یا معنوی به دیگری شود مسؤول جبران خسارت ناشی از عمل خود میباشد .

اگر اشخاص، تعهدات را نقض کنند به واسطۀ نقض عهد برایشان مسؤولیت ایجاد می شود که باید خسارات شخص یا اشخاصی را که به واسطۀ این نقض عهد به آنها خسارت وارد شده است، جبران نمایند. مسؤولیت مدنی (به معنای عام) بر دو قسم است:

1. مسؤولیت قراردادی: اگر تعهداتی که اشخاص به موجب قرارداد بر عهده گرفته اند توسط یکی از طرفین نقض شود، شخصی که اقدام به نقض این تعهدات کرده است، مسؤول جبران خسارت طرف مقابل است.
2. الزامات خارج از قرارداد (مسؤولیت مدنی به معنای خاص): اگر تعهدات غیرقراردادی، یعنی تعهداتی که به واسطۀ قانون یا عرف به عهدۀ اشخاص گذاشته شده است (رعایت مقررات رانندگی، رعایت احتی اط در حرکت، آسیبنرساندن به دیگران، عدم تصرف غاصبانۀ اموال دیگران) نقض شود شخصی که اقدام به نقض تعهدات کرده است مسؤول جبران خسارات است.

اوصاف الزامات خارج از قرارداد:

1. الزامات خارج از قرارداد، وقایع حقوقی هستند چون آثار آنها ناشی از ارادۀ اشخاص نیست. مثلاً اگر فردی مالی را غصب کند، هرچند ممکن است این غصب، ارادی باشد، اما غاصب به واسطۀ ارادۀ خود ملزم به بازگرداندن آن مال نمی شود، بلکه قانون او را ملزم به بازگرداندن مال کرده است یعنی آثار این الزام خارج از قرارداد ناشی از ارادۀ غاصب نیست.
2. درست است که الزامات خارج از قرارداد، در شمار وقایع حقوقیاند، زیرا آنها ناشی از ارادۀ اشخاص نیست، بلکه ناشی از حکم قانون است ،اما تشکیل این الزامات خارج از قرارداد، ممکن است ارادی (مانند غصب ارادی یا اتلاف عمدی) باشد یا غیرارادی باشد اما آثار آن غیرارادی است.
3. این الزامات یا ناشی از منشأ مشروع، مانند استیفای مشروع از مال یا عمل غیر هستند، یا ناشی از منشأ نامشروع، مانند غصب هستند.
4. اگر الزامات خارج از قرارداد ناشی از منشأ مشروع باشند، مانند استیفای مشروع ،((شبه عقد)) نام دارند و اگر ناشی از منشأ نامشروع باشند ،مانند اتلاف و غصب ،((جرم)) یا ((شبه جرم)) نام دارند.
5. این الزامات ممکن است جنبۀ منفی و یا مثبت داشته باشند. برای مثال، برطرفکردن منشأ ورود خسارت، جنبۀ منفی الزامات خارج از قرارداد و پرداخت اجرت المثل مال یا دادن مثل یا قیمت مالی که تلف شده است یا دادن تفاوت قیمت مالی که دچار کسر قیمت شده است یا تعمیر مالی که خراب شده است یا بناکردن دیواری که خراب شده است، جنبۀ مثبت الزامات خارج از قرارداد است.

 تفاوت مسؤولیت مدنی و مسؤولیت اخلاقی:

• در مسؤولیت اخلاقی ،هر کس دیگری را متأثر کند از لحاظ اخلاقی مسؤول است و مسؤولیتش جنبۀ درونی دارد و نمیتوان خسارتی را از دادگاه مطالبه کرد؛ اما مسؤولیت مدنی ضمانت اجرایی دارد و سبب ایجاد دین است؛ بنابراین این دو در ضمانت اجرایی با هم تفاوت دارند.
• تفاوت دیگر آن است که در مسؤولیت اخلاقی ورود ضرر شرط نیست (همین که وجدان اوون بابا درد بگیره! یا وجدان آدمهای دیگه اوون کار رو ناشایست بدونه، اوون شخص، مسؤول است) ولی در مسؤولیت مدنی ورود ضرر یکی از ارکان تحق ق مسؤولیت است (اگر خاطرتان باشد در مدنی سه در ((مسؤولیت قراردادی)) هم ورود ضرر ،ضروری است و آن را میخواستیم) .تکرار میکنم: تحقق مسؤولیت اخلاقی منوط به تحقق ضرر نیست.
• همچنین قلمرو این دو عنوان با هم فرق دارد. در بسیاری از موارد در نتیجۀ خطای انسان ،مسؤولیت اخلاقی ایجاد می شود لیکن فاقد مسؤولیت مدنی است. به عبارتی در بسیاری از موارد ،پرداخت خسارت هر چند سنگین در قبال خطایی کوچک از لحاظ مسؤولیت مدنی قابل قبول بوده ولی از لحاظ مسؤولیت اخلاقی غیرعادلانه است.

• در مسؤولیت اخلاقی برای اینکه شخص را مسؤول اخلاقی فرض کنیم بایستی تقصیر را ثابت کنیم اما در مسؤولیت مدنی امر وزه صرفاً تقصیر شرط ایجاد مسؤولیت نیست. نکتۀ مهم: مسؤولیت اخلاقی همواره مبتنی بر تقصیر است، به عبارت دیگر، همیشه در مسؤولیت اخلاقی نظریۀ تقصیر را قبول میکنیم اما در مسؤولیت مدنی گاهی نظریۀ تقصیر است و گاهی نیست .
• مسؤولیت اخلاقی جنبه شخصی داشته و مسؤولیت مدنی جنبه نوعی دارد و ص رف ورود ضرر، موجبات جبران خسارت را فراهم میکند. به فرض مثال در بسیاری از موارد در روابط کارگر و کارفرما، خسارت وارده به کارگر را بایستی کارفرما جبران کند در حالی که ممکن است کارفرما مقصر نباشد.
• تفاوت مهم: در مسؤولیت اخلاقی می آن درجۀ تقصیر و میزان مسؤولیت تناسب وجود دارد در حالی که در مسؤولیت مدنی اصولاً تناسب وجود ندارد.

تفاوت مسؤولیت مدنی و مسؤولیت کیفری:

تعریف مسؤولیت کیفری: هر کس یکی از رفتارهای مجرمانۀ پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی یا قوانین خاص دیگر را مرتکب شود برابر قانون، مسؤول کیفری است. در مسؤولیت کیفری، اصل، غیر قابل گذشت بودن جرم است.

• مسؤولیت کیفری وقتی ایجاد می شود که آن رفتار مجرمانه، در قانون به عنوان جرم پیش بینی شده باشد اما در مسؤولیت مدنی حتی اگر در قانون هم عمل، جرم تلقی نشده باشد صرف ورود خسارت باعث می شود برای زیان دیده ، جبران خسارت در نظر گرفته شود. با این وصف، محدودۀ مسؤولیت مدنی بسیار گسترده تر از مسؤولیت کیفری است؛ اینجوری که: هر کس بر خلاف حق و در اثر بی مبالاتی و بی احتی اطی به دیگری خسارتی وارد کند باید آن را جبران کند.
• هدف مسؤولیت مدنی صرفاً جبران خسارت یک شخص تحت عنوان زیان دیده است و کاری به دیگر افراد جامعه ندارد اما در مسؤولیت کیفری هدف یک شخص نیست بلکه بجز مجازات شخص مجرم، اصلاح فرد و ایجاد نظم و امنیت و عدالت در جامعه است. هدف از مسؤولیت مدنی ((جبران خسارت زیان دیده )) است، ولی مجازات (در مسؤولیت کیفری) ((واکنش یا دفاعی است که جامعه در برابر مجرمان نشان میدهد)) البته در کنار این ،نیم نگاهی به حفظ حقوق خصوصی هم دارد؛ یعنی مثلاً بعضاً دادگاه های کیفری ((جبران خسارت زیان دیده از جرم)) را با ((مجازات)) حکم می دهند.
• قلمرو مسؤولیت مدنی و مسؤولیت کیفری هم متفاوت است. در پارهای از أفعال، مسؤولیت کیفری وجود دارد ولی مسؤولیت مدنی وجود ندارد

(مانند جاسوسی، جرائم سیاسی، ولگردی) و در پارهای از موارد هم مسؤولیت مدنی وجود دارد ولی مسؤولیت کیفری ندارد مثل شکستن شیشۀ همسایه به صورت غیرعمدی؛ یا مثلاً یک نفر در ملک خودش تبل بزنه و به تَبَع آن زیان ی به همسایه برسد؛ در این حالت چون خارج از حدود متعارف عمل کرده از لحاظ مدنی مسؤول است اما از لحاظ کیفری نه.

• تفاوت مهم: در مسؤولیت کیفری شرایط عمومی تکلیف مانند عقل و بلوغ و رشد شرط است اما در مسؤولیت مدنی شرط نیست.
• تفاوت مهم دیگر: شرط تحقق مسؤولیت کیفری عموماً علم و عمد است اما شرط تحق ق مسؤولیت مدنی اصولاً تقصیر است.
• تفاوت مهم دیگر: در مسؤولیت کیفری، تناسب وجود دارد اما در مسؤولیت مدنی تناسب وجود ندارد. در مسؤولیت کیفری اصولاً بین جرم و مجازات تناسب وجود دارد (مانند مسؤولیت اخلاقی) اما در مسؤولیت مدنی تناسب وجود ندارد، یعنی مثلاً ممکنه از خطایی کوچک، زیان ی گسترده به وجود آید.

مطالب مرتبط :

حقوق مدنی ۲ اموال و مالکیت کاملترین تایپ شده و قابل جستجو